Yurt Dışına Çıkışta Baba Rızası Zorunlu mu?

Müşterek Çocuk Babanın Muvafakatnamesi Olmaksızın Yurtdışına Çıkarılabilir mi? sorusu, 2025 yılına geldiğimiz bu günlerde aile hukuku gündeminde sıkça tartışılan bir konu olmaya devam etmektedir. Boşanma sonrası velayeti elinde bulunduran ebeveynlerin en sık karşılaştığı engellerden biri, çocukların yurtdışına çıkışında diğer ebeveynin rızasının gerekip gerekmediğidir. Velayet hakkına sahip olan annenin, çocuğun eğitim, sağlık veya kültürel gelişimi gibi nedenlerle yurtdışına gitme talepleri, sıklıkla hukuki bir mücadeleye dönüşebilmektedir. Yargıtay’ın bu konuda verdiği son karar, velayet hakkı ile diğer ebeveynin hakları arasındaki dengeyi yeniden gündeme taşımış ve aile hukukunda yeni bir tartışma başlatmıştır.

Yurtdışına Çıkış İzni ve Ülke Yasalarının Rolü:

Esasında, çocukların yurtdışına çıkış izni, gidilecek ülkenin yasalarına göre değişiklik gösteren bir durumdur. Her ülkenin, çocukların sınırlarından geçişine ilişkin kendine özgü düzenlemeleri bulunmaktadır. Velayet sahibi ebeveyn, çocuğuyla birlikte yurtdışına çıkmayı planladığında, gideceği ülkenin yasalarında diğer ebeveynin muvafakatinin zorunlu olup olmadığını bilmelidir. Bazı ülkeler, velayet hakkına sahip olmayan ebeveynin yazılı muvafakatini zorunlu kılarken, bazıları yalnızca velayet hakkı olan ebeveynin onayını yeterli bulur. Bu nedenle, Türk mahkemelerinin verdiği izinler her zaman diğer ülkeler için bağlayıcı olmayabilir ve ek belgeler gerekebilir. Velayet sahibi ebeveyn, gidilecek ülkenin yasal şartlarına göre hareket etmeli ve çocuğun sorunsuz bir şekilde yurtdışına çıkabilmesi için gerekli önlemleri almalıdır.

Türk Yasalarına Göre Velayet Sahibinin Yurtdışına Çıkış Hakkı:

Türk hukukuna göre, velayet hakkına sahip ebeveynin, çocuğun yurtdışına çıkışına karar verme yetkisi bulunmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun ilgili hükümleri gereğince, velayet hakkına sahip olan ebeveyn, çocuğun sağlık, eğitim ve genel refahı doğrultusunda gerekli kararları alabilir ve çocuğun yurtdışına çıkışına yönelik izin verebilir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2022/1257 E., 2022/1754 K. sayılı kararında da belirtildiği üzere, velayet hakkına sahip anne veya baba, çocuklarını yurtdışına götürme yetkisine sahiptir ve bu durum, velayet hakkının doğal bir sonucudur. Ancak, gidilecek ülkenin yasaları gereği diğer ebeveynin muvafakatinin zorunlu olduğu durumlarda, Türk mahkemelerinden ek bir izin alınması gerekebilir. Bu nedenle, velayet hakkına sahip ebeveyn, çocuğun yurtdışına çıkışında yasal bir engel olmadığını bilse de, gidilecek ülkenin düzenlemelerine dikkat etmelidir.

Muvafakatname Hukuki Yarar Bulunmalıdır.

Yukarıda bahsi geçen Yargıtay kararına ilişkin davada, velayet hakkına sahip olan anne, çocukların yurtdışına çıkışı için babanın muvafakatının gerekli olduğuna inanarak mahkemeye başvurmuştur. Ancak, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2022/1257 E., 2022/1754 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, velayet hakkına sahip ebeveynin, çocuklarını yurtdışına götürmesi için diğer ebeveynin muvafakatine ihtiyaç duyulmamaktadır. Yargıtay, velayet hakkının çocuğun refahı için yeterli olduğuna ve davacının bu yönde açtığı davada hukuki yararının bulunmadığına hükmetmiştir. Bu nedenle, muvafakatname talebi üzerine açılan davanın, hukuki yarar yokluğu nedeniyle reddedilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Karar, velayet hakkının yurtdışına çıkış açısından yeterli bir yetki sunduğunu ve diğer ebeveynin muvafakatinin aranmasının gerekmediğini net bir şekilde ortaya koymuştur.

Her ne kadar Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin kararında, velayet hakkına sahip ebeveynin çocukları yurtdışına çıkarması için diğer ebeveynin muvafakatine ihtiyaç olmadığı belirtilmiş olsa da, bu karar yalnızca Türk hukuk sistemi için geçerlidir. Ancak, her ülkenin çocukların yurtdışına çıkışıyla ilgili farklı yasal düzenlemeleri bulunur. Gideceğiniz ülke, çocukların sınırlarından geçişi için diğer ebeveynin yazılı muvafakatini zorunlu tutabilir. Bu durumda, velayet hakkı Türk hukukunda yeterli olsa bile, pratikte yurtdışına çıkış için ek belgeler gerekebilir.

Velayet sahibi ebeveyn, gideceği ülkenin yasal gerekliliklerini önceden öğrenmeli ve gerekirse ilgili mahkemeden ek izin ya da muvafakatname talebinde bulunmalıdır. Bu süreçte hukuki yarar ilkesi gözetilmelidir. Eğer gidilecek ülke, çocuğun yurtdışına çıkışı için babanın muvafakatini zorunlu tutuyorsa ve baba bu onayı vermezse, öncelikle Türk hukukunda bu iznin gerekmediğine dair bir tespit kararı alınması gerekir. Eğer bu karar yeterli görülmezse, ülkenin taleplerine uygun olarak alınan ret yanıtı ile birlikte mahkemeye başvurulmalıdır. Bu başvuru hukuki yarar doğuracağı için, ilgili aile mahkemesinden ek izin alınabilecektir Böylelikle, hem Türk hukukuna hem de uluslararası yasal gerekliliklere uyum sağlanmış olur.

Özetle, velayeti annede olan müşterek çocuğun babanın onayı olmaksızın yurtdışına çıkışı, muvafakatname gereklilikleri ve bu belgenin geçerliliği gibi konularda hukuki işlem başlatılırken, hukuki yarar koşulu mutlaka gözetilmelidir. Aksi takdirde, hem istenilen sonuca ulaşılamaz hem de süreç gereksiz bir zaman kaybına yol açabilir.

Yurtdışı Çocuk Muvafakatnamesinin Geçerlilik Süresi Nedir?"

Yurtdışı çocuk muvafakatnamesinin genellikle bir geçerlilik süresi bulunur ve bu süre, belgeyi talep eden ülkenin yasal gereksinimlerine ve seyahatin türüne göre değişir:

1.    Belirli Bir Seyahat İçin: Eğer muvafakatname, tek bir seyahate yönelikse, sadece o seyahat için geçerli olur ve seyahatin bitiminde geçerliliğini yitirir.

2.    Belirli Bir Süre İçin: Bazı muvafakatnameler, 6 ay ya da 1 yıl gibi belirli bir süreyle sınırlı tutulur. Bu tür muvafakatnameler, belirli bir süre boyunca çocuğun defalarca yurtdışına çıkmasına olanak tanır.

3.    Belirsiz Süre: Bazı durumlarda, muvafakatname belirsiz süreli düzenlenebilir; ancak birçok ülke, geçerli bir süre talep ettiği için bu tür muvafakatnameler genellikle kabul edilmez.

Muvafakatnamenin geçerlilik süresi, hem çocuğun seyahat edeceği ülkenin taleplerine hem de Türk makamlarının düzenlemelerine göre belirlenmelidir.

Yurtdışı Çocuk Muvafakatnamesi Gerektirmeyen ve Gerektiren Ülkeler

Çocuğun yurtdışına çıkışı için muvafakatname gerekliliği, gidilecek ülkenin yasal düzenlemelerine göre değişiklik göstermektedir. Bazı ülkeler, sadece velayet sahibi ebeveynin iznini yeterli bulurken, bazıları ise diğer ebeveynin de muvafakatini zorunlu tutar. Örneğin, Almanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde velayet hakkına sahip olan ebeveynin, çocuğunu yurtdışına çıkarabilmesi için diğer ebeveynin muvafakatine ihtiyaç duyulmaz. Buna karşılık, Yunanistan, Hırvatistan ve Slovenya gibi ülkelerde, çocuğun yurtdışına seyahati için her iki ebeveynin de muvafakatnamesi gerekmektedir. 

Ancak güncel durum değişebileceğinden bu konuda güncel bilgiye ilgili ülke yasalarına bakılarak ulaşılması daha doğru sonuca ulaştıracaktır.

Bu nedenle Ülkelerin yasal gereklilikleri zamanla değişebileceğinden, seyahat öncesinde gidilecek ülkenin konsolosluğu veya resmi web siteleri üzerinden güncel bilgilere ulaşmak önemlidir. Bazı ülkeler, özel durumlarda ek belgeler de talep edebilir. Bu nedenle, velayet sahibi ebeveynlerin seyahat planlaması yaparken her iki ülkenin yasal prosedürlerini de göz önünde bulundurması gerekmektedir.

Çocuğun Yurtdışına Yerleşmesi Velayet Hakkını Etkiler mi?

Çocuğun yurtdışına yerleşmesi durumu, velayetin değişmesini gerektiren bir sebep olarak tek başına kabul edilmez. Velayet hakkı, çocuğun menfaatine en uygun ebeveynde kalması için verilen bir yetkidir ve çocuğun yurtdışına yerleşmesi tek başına velayetin değiştirilmesi için yeterli bir neden oluşturmaz.

Ancak, çocuğun yurtdışına taşınması nedeniyle diğer ebeveynle olan kişisel ilişkinin ciddi şekilde zedelenmesi veya çocuğun yararına aykırı bir durumun ortaya çıkması durumunda, velayetin değiştirilmesi talep edilebilir. Bu tür durumlarda, mahkeme çocuğun en yüksek yararını gözeterek karar verecektir. Dolayısıyla, her olayın kendine özgü şartlarına göre velayetin değiştirilip değiştirilmeyeceğine mahkeme karar verir.

Çocukların yurt dışına yerleşmesi halinde açılacak velayetin değiştirilmesi davasında aile mahkemesi  Çocuğun Yüksek Yararı ve Ebeveyn Haklarını gözetecektir. Aile mahkemesi, çocuğun bedensel, zihinsel ve duygusal gelişimi için menfaatlerinin hangi yönde olması gerektiğini gözeterek sonuca gidecektir.