Zorunlu Boşanma

Boşanma, evlilik birliğinin hukuki yollarla sona erdirilmesi anlamına gelir ve her medeni hukuk sistemi bu süreci belirli kurallar çerçevesinde düzenlemiştir. Evlilik, karşılıklı anlaşma ve hukuki yükümlülüklere dayanarak kurulmuş bir birlik olmasına rağmen, çeşitli sebeplerle sona erebilir. Boşanma sebepleri, genellikle evlilik birliğinin sarsılmasına ve taraflar için evliliğin sürdürülmesinin imkânsız hale gelmesine dayalıdır.

"Zorunlu boşanma" kavramı ise, hukuki literatürde doğrudan bir karşılık bulmamakla birlikte, evlilik birliğinin devamını imkânsız hale getiren çeşitli zorlayıcı sebepleri tanımlamak için kullanılabilir. Bu makalede, hukuki açıdan zorunlu boşanmanın temel sebeplerini ve bu kavramın hukuki bağlamda nasıl ele alınabileceğini analiz edeceğiz. Ayrıca sosyal, tıbbi, kültürel ve hukuki zorlayıcı sebepleri detaylandırarak, evliliklerin neden zorunlu olarak sona erebileceğini inceleyeceğiz.

1. Zorlayıcı Sebeplerle Boşanma

Hukukta “zorunlu boşanma” terimi kullanılmasa da, bazı durumlar fiilen eşleri boşanmaya zorlayabilir. Evliliğin devamı, taraflar açısından çekilmez hale geldiğinde boşanma kaçınılmaz olabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesi, "evlilik birliğinin temelinden sarsılması" (şiddetli geçimsizlik) halini boşanma sebepleri arasında saymaktadır. Bu maddede, evlilik birliğinin sürdürülmesinin taraflar için çekilmez hale geldiği durumlarda mahkemenin boşanma kararı verebileceği belirtilmektedir.

Örneğin, eşler arasındaki derin anlaşmazlıklar, sürekli tartışmalar ve çözülemeyen çatışmalar evliliğin devamını imkânsız hale getirdiğinde, taraflar fiilen boşanmaya zorlanabilir. Bu gibi durumlar, boşanmanın yalnızca bir tercih değil, bir zorunluluk olduğunu ortaya koyar. Tarafların her iki rızasının olmaması durumunda dahi, bir tarafın boşanmak istemesi, diğer tarafın ise bu sürece karşı çıkması halinde, mahkeme evliliğin devamının mümkün olup olmadığını değerlendirebilir ve zorunlu boşanma kararına varabilir.

a) Yargıtay Kararları ile Zorlayıcı Sebepler

Yargıtay, boşanma davalarında evlilik birliğinin sürdürülmesini imkânsız hale getiren olayları değerlendirirken, birçok farklı zorlayıcı sebepten söz etmektedir. Örneğin, eşlerden birinin diğerine sürekli olarak fiziksel ya da psikolojik şiddet uygulaması, evlilik yükümlülüklerini yerine getirmemesi ya da sadakat yükümlülüğünün ihlali (aldatma) gibi durumlar, Yargıtay kararlarında evliliğin sona erdirilmesi için zorlayıcı sebepler olarak kabul edilmektedir. Bu durumlar, "zorunlu boşanma" kavramının fiili olarak evliliği sürdürülemez hale getiren olayları ifade ettiğini göstermektedir.

2. Zorunlu Tıbbi Nedenler

Tıbbi sebepler de boşanmanın zorunlu hale gelmesine neden olabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 165. maddesi, eşlerden birinin tedavi edilemez nitelikte bir akıl hastalığına yakalanması halinde, boşanma davası açılabileceğini düzenlemektedir. Ancak bu durumda boşanmanın gerçekleşebilmesi için, hastalığın evlilik birliğini sürdürmeyi imkânsız hale getirdiği ve diğer eş için evliliği çekilmez kıldığı sağlık kurulu raporuyla belgelenmelidir.

a) Akıl Hastalığı ve Zorunlu Boşanma

Akıl hastalığı, evlilik birliğini ciddi şekilde etkileyen ve taraflardan birini boşanmaya zorlayabilen önemli bir tıbbi nedendir. Eşlerden birinin tedavi edilemeyen bir akıl hastalığına sahip olması, diğer eşin evlilik yükümlülüklerini yerine getirmesini ve evliliği sürdürmesini imkânsız hale getirebilir. Bu durumlarda boşanma, taraflar açısından kaçınılmaz olabilir. Tıbbi nedenler nedeniyle evlilik birliğinin sona erdirilmesi, zorunlu boşanma kavramının bir başka boyutunu oluşturur.

3. Aile Baskısı veya Sosyal Zorlama

Zorunlu boşanma kavramı, sosyal ve kültürel baskılar çerçevesinde de ele alınabilir. Aile baskısı, toplumsal normlar ve gelenekler, bireylerin evliliklerini sürdürme ya da sona erdirme kararlarını büyük ölçüde etkileyebilir. Türkiye gibi toplumsal değerlerin güçlü olduğu bir toplumda, özellikle kadınlar, ailelerinden ya da sosyal çevrelerinden gelen baskılar nedeniyle boşanmaya zorlanabilirler.

a) Aile Baskısının Boşanma Sürecine Etkisi

Aile baskısı, evlilik sürecine dışarıdan gelen müdahalelerle bireylerin evliliklerini sürdürmek ya da sonlandırmak zorunda kalmalarına neden olabilir. Özellikle geleneksel topluluklarda, ailelerin evlilik üzerindeki etkisi büyüktür ve bazı durumlarda bireylerin evliliklerini sonlandırma kararları bu tür baskılar sonucu alınabilir. Yargıtay'ın verdiği bazı kararlarda da, aile baskısı altında evliliğin sürdürülemez hale geldiği durumlarda boşanmanın zorunlu olduğu sonucuna varılmıştır. Bu gibi sosyal baskılar nedeniyle boşanma, bireylerin kendi rızaları dışında alınmış bir karar gibi görünebilir.

4. Mahkeme Kararı ile Zorunlu Boşanma

Boşanma davalarında, taraflardan birinin boşanmak istememesi durumunda dahi, mahkeme evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına kanaat getirirse, boşanma kararı verebilir. Bu durumda, boşanmak istemeyen tarafın rızası dışında gerçekleşen boşanma, zorunlu boşanma olarak değerlendirilebilir. Bu tür boşanmalar özellikle "çekişmeli boşanma" davalarında sıkça görülmektedir.

a) Eşin Rızası Olmadan Boşanma

Çekişmeli boşanma davalarında bir taraf evliliğin sürmesini istemese de, diğer taraf bu süreçte direnebilir. Ancak mahkeme, evliliğin sürdürülebilir olmadığını tespit ederse, tarafların boşanmasına karar verebilir. Yargıtay, bu tür durumlarda bir tarafın rızası olmaksızın boşanma kararı verildiğinde, hukuki olarak bunu kabul etmektedir. Bu da, zorunlu boşanmanın hukuki bir gerçeklik halini almasına yol açar.

5. Yasal Zorunluluk Olarak Boşanma

Bazı durumlarda yasalar, evliliğin sona erdirilmesini zorunlu hale getirebilir. Özellikle hile veya irade sakatlığı sonucu yapılan evlilikler, kanunen iptal edilebilir ve bu durum da "zorunlu boşanma" olarak değerlendirilebilir. Örneğin, taraflardan birinin evlilik sırasında önemli bir gerçeği saklaması veya sahte beyanlarda bulunması durumunda, bu evlilik mahkeme kararıyla iptal edilebilir.

a) Hile ile Yapılan Evlilikler

Bir eşin, evlilik öncesinde önemli bir durumu gizlemesi (örneğin akıl hastalığı, önceki evlilikler ya da ciddi bir suç geçmişi), diğer eşin evlilik kararını etkileyebilir. Bu tür bir durumda evlilik, hileli bir işlem sonucunda yapılmış kabul edilebilir ve hukuki olarak iptal edilmesi gerekebilir. Böyle bir durumda, boşanma bir tercihten ziyade hukuki bir zorunluluk olarak karşımıza çıkar.

Sonuç

Her ne kadar “zorunlu boşanma” hukuki bir terim olarak kullanılmasa da, evlilik birliğini sürdürülemez hale getiren birçok durum bu kavram altında değerlendirilebilir. Tıbbi nedenlerden sosyal baskılara, hukuki zorunluluklardan mahkeme kararlarına kadar birçok farklı etken, evliliklerin sona erdirilmesine yol açabilir. Zorunlu boşanma kavramı, evliliği fiilen sürdürülemez hale getiren durumların bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır ve hukuki, sosyal ve kültürel bağlamda ele alınması gereken bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.